viêm quanh răng mãn

Viêm quanh răng mãn tính (VQRMT), trước kia được gọi là viêm quanh răng người lớn, hay viêm quanh răng mãn tính người lớn, là dạng bệnh thường gặp nhất.

Đặc điểm viêm quanh răng mãn tính là một bệnh tiến triển chậm, nhưng khi có các yếu tố toàn thân thuận lợi làm giảm khả năng đề kháng của cơ thể ví dụ tiểu đường, hút thuốc, stress thì bệnh sẽ tiến triển nhanh phá huỷ mạnh vùng quanh răng.

Bệnh thường gặp ở người lớn nhưng cũng có thể ở thanh niên và trẻ em.

Viêm quanh răng mãn tính được định nghĩa là một bệnh viêm nhiễm ở tổ chức quanh răng, định nghĩa này đưa ra những đặc điểm chính về lâm sang và căn nguyên : có tích luỹ mảng bám răng, phản ứng viêm ở tổ chức quanh răng, mất dây chằng và xương ổ răng. Túi quanh răng là hậu quả của quá trình bệnh cùng với mất bám dính và tiêu xương.

LÂM SÀNG VÀ XQUANG: (biểu hiện bệnh)

Mảng bám trên và dưới lợi,

Viêm lợi (sưng nề, màu đỏ hay đỏ rực, một số bệnh nhân thay đổi màu sắc lợi và sưng lợi không rõ, chỉ phát hiện được viêm khi thăm khám thấy chảy máu) . Một số trường hợp khám lợi khó phát hiện thấy dấu hiệu viêm lợi vì do quá trình viêm mãn tính kéo dài làm lợi xơ dày lên che tổ chức lợi viêm bên dưới.(Theo như giáo trình y khoa bệnh vùng quanh răng của Thạc sĩ Ngô Quý Vũ )

– Tiết nhiều dịch túi lợi.

Túi quanh răng, mất bám dính và tiêu xương ổ răng,

Lung lay răng là hậu quả của mất bám dính và tiêu xương ổ răng.

Có thể có nhạy cảm lợi, có bệnh nhân có cảm giác ngứa lợi, có thể nhạy cảm răng khi hở chân răng nhiều hay do mòn cement răng.

Có thể sang chấn khớp cắn thứ phát do răng di chuyển.

Có thể áp xe vùng quanh răng.

Dắt thức ăn,

– Viêm quanh răng mãn tính là gì : là bệnh do mảng bám răng tích tụ nhiều tại chỗ cho nên có thể một mặt răng bị VQR trong khi các mặt răng còn lại vẫn bình thường.

– VQR mãn tính được phân loại thành khu trú và lan toả.

Khu trú (localized): khi dưới 30% vùng răng trong miệng mất bám dính và tiêu xương ổ răng.

Lan toả (generalized): khi trên 30% vùng răng trong miệng mất bám dính và tiêu xương ổ răng.

Các tiêu chuẩn chẩn đoán xác định:

Các thay đổi do viêm mãn tính ở lợi.

Có túi quanh răng.

Xquang: tiêu xương ổ răng, dấu hiệu xquang giống với VQR khó kiểm soát (aggressive)

Tiêu xương có thể là tiêu xương chéo (vertical) tạo túi trong xương, hay tiêu xương ngang (horizontal) với túi lợi trên xương.

Mất bám dính là hậu quả của tiêu xương và dây chằng quanh răng.

Chẩn đoán phân biệt:

Phân biệt với viêm quanh răng khác dựa vào : tuổi (thường ở người lớn), tốc độ của bệnh, VQR khó kiểm soát không có nhiều cao răng và mảng bám như VQR mãn tính.

Các tiêu chuẩn nhận biết căn nguyên viêm quanh răng:

Nguyên tắc của Robert Koch năm 1870:

Phải được phát hiệnthường xuyên từ các cá thể mắc bệnh
Có thể sinh trưởng tại môi trườngnuôi cấy trong phòng thí nghiệm
Có thể gây bệnh thực nghiệm trên độngvật thí nghiệm
Có thể lấy bệnhphẩm trở lại từ vùng bệnh của động vật thí nghiệm

Streptococcus mutans đáp ứng các tiêu chuẩn của Koch để chẩn đoán là nguyên nhân gây sâu răng. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, không thể đáp ứng theo các tiêu chuẩn của Koch, ví dụ với bệnh VQR, không thể nuôi cấy một số khuẩn gây bệnh (một số xoắn khuẩn), việc định dạng tất cả các loài vi khuẩn ở vùng đang bệnh không dễ thực hiện, thiếu động vật có điều kiện môi trường vùng quanh răng giống như ở người

Sigmund Socransky (một nhà nghiên cứu ở trung tâm nha khoa Forsyth ở Boston) đưa ra các tiêu chuẩn mà theo đó, vi sinh vật vùng quanh răng có thể cho là căn nguyên gây bệnh

Có sự liên quan vớibệnh, biểu hiện bởi việc tăng số lượng ở vùng bệnh so với vùng lành.
Vùng bệnh khi được điều trị thì số lượng vi khuẩn đó giảm hoặc mất hẳn
Có sự đáp ứng của vật chủ với vi sinh vật, biểu hiện bằng sự thay đổi ở tế bào hoặc đáp ứng miễn dịch.
Có khả năng gây bệnh thực nghiệm trênđộng vật.
Vi sinh vật có khả năng gây độc tế bào vùng quanh răng và phá huỷ tổ chức.

Mức độ trầm trọng của bệnh (disease severity): tăng dần theo thời gian mắc bệnh và có điều trị hay không, chia ra 3 mức độ: nhẹ (slight), vừa (moderate) và nặng (severe)

Nhẹ: mất bám dính lâm sàng 1-2 mm

Vừa: mất bám dính lâm sàng 3-4 mm

Nặng: mất bám dính lâm sàng từ 5 mm trở lên

Tiến triển của bệnh:

Bệnh tiến triển chậm, có thể phát triển nhanh khi có yếu tố thuận lợi (bệnh toàn thân làm sức đề kháng giảm), là bệnh do mảng bám răng gây ra, có thể bất kỳ lứa tuổi nào, vì bệnh tiến triển chậm nên thường được phát hiện sau tuổi 30.

Trên cùng một bệnh nhân có thể có vùng , có mặt răng tiến triển nhanh hơn các vùng hay mặt răng khác. Những vị trí tiến triển nhanh thường là mặt bên, nơi có nhiều mảng bám răng, nơi khó vệ sinh răng miệng do hình thể giải phẫu hay do hàn răng và răng giả sai kỹ thuật.

Mức độ tiến triển được đo bằng mức mất bám dính lâm sàng trong một khoảng thời gian.

Phân loại mức độ tiến triển viêm quanh răng mãn tính:

Liên tục ( continuous)

Từng đợt (random- episodic burst)

Từng đợt không đồng thời giữa các vị trí bệnh (asynchronous multiple burst)

Phân bố bệnh theo tuổi về giới: tỉ lệ ở hai giới tương đương nhau, tuổi tăng thì tỉ lệ bệnh và mức độ nặng tăng.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ:

Tiền sử viêm quanh răng: những người đã từng mắc bệnh VQR có nguy cơ cao vì đã bị mất bám dính, hậu quả của VQR làm khó vệ sinh răng miệng, khó loại bỏ mảng bám răng

Các yếu tố tại chỗ: Mảng bám răng ở vị trí tiếp giáp giữa bề mặt răng và bề mặt lợi là căn nguyên khởi phát VQR mãn tính. Mất bám dính và tiêu xương đồng hành cùng với sự tăng tỉ lệ vi khuẩn Gr- ở mảng bám răng dưới lợi, đặc biệt là các vi khuẩn: Bacteroides gingivalis, Bacteroides forsythus và Treponema denticola, 4 loài vi khuẩn này thường liên quan với các đợt mất bám dính và tiêu xương ở bệnh nhân VQR mãn tính.

Vì mảng bám vi khuẩn là căn nguyên của VQRMT nên các yếu tố giúp hình thành mảng bám hoặc ngăn cản việc loại bỏ mảng bám đều là yếu tố thuận lợi phát triển bệnh. Cao răng là yếu tố giúp mảng bám răng bám dính nhiều nhất. Loại bỏ mảng bám răng là việc quan trọng.

Các yếu tố thuận lợi khác như hàn răng mặt bên, mặt ngoài, mặt trong sai kỹ thuât, răng giả sai kỹ thuật hay cách sử dụng hàm giả tháo lắp không đúng, răng mọc chen chúc, bất thường giải phẫu răng (có rãnh, vùng lõm bất thường), hở chẽ chân răng.

Các yếu tố toàn thân của viêm quanh răng mãn tính:

Các bệnh hệ thống làm giảm khả năng đề kháng của vùng quanh răng, ví dụ tiểu đường làm bệnh nặng lên, nhiều vùng răng bị ảnh hưởng.

Stress làm VQRMT , NUP tăng nặng và lan rộng.

Các yếu tố môi trường và lối sống: khói thuốc làm bệnh tăng nặng và lan rộng, những người bị VQRMT hút thuốc lá bị mất bám dính và tiêu xương nhiều hơn, viêm chẽ răng nhiều hơn, túi lợi sâu hơn mặc dù ít mảng bám dưới lợi hơn và ít chảy máu lợi hơn

Các yếu tố di truyền: bệnh viêm quanh răng được coi là bệnh đa nguyên nhân trong đó nguyên nhân chính là vi khuẩn trong mảng bám răng. VQR mãn tính được phát hiện thấy ở các gia đình nhiều thế hệ, tuy nhiên sự lây truyền vi khuẩn trong gia đình làm cho việc xác định có căn nguyên di truyền hay không trở nên khó khăn.

Xem thêm: Bọc răng sứ giá bao nhiêu tiền

CÁCH ĐIỀU TRỊ :

Điều trị toàn thân: cần cân nhắc có dùng kháng sinh hay không, kháng sinh được dùng khi có biến chứng áp xe, khi bệnh nhân có bệnh thấp tim, thể trạng yếu.

Điều trị tại chỗ:

Không phẫu thuật: Vì nguyên nhân của viêm quanh răng mãn tính là vi khuẩn ở mảng bám răng nên việc loại bỏ cao răng và mảng bám là bắt buộc.

Phẫu thuật: mục đích của phẫu thuật là để tiếp cận bề mặt chân răng trong túi lợi.